ผึ้ง อยู่ในกลุ่มของแมลงที่มีพิษ ซึ่งพิษที่ว่าประกอบด้วยสารเคมีหลายชนิด มีเหล็กในที่ส่วนปลาย ของลำตัว ใช้ต่อยเหยื่อแล้วปล่อยพิษออกมาทำร้ายเหยื่อ ผู้ที่ถูกผึ้งต่อยมักจะถูกต่อยเพียงครั้งเดียว หรือไม่กี่ครั้ง
ส่วนมากจะมีอาการเพียงเล็กน้อย คือบริเวณที่ถูกต่อยมีอาการปวด บวม แดง คัน แสบร้อน ซึ่งอาจเป็นอยู่นานหลายชั่วโมง ถ้าเป็นมาก จะมีอาการบวมซึ่งจะค่อยๆ ขยายใหญ่ขึ้น จนมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางมากกว่า ๕-๑๐ เซนติเมตร อาการมักเกิดขึ้นภายใน ๑๒-๓๖ ชั่วโมงหลังถูกต่อย และจะเป็นอยู่นานหลายวัน แล้วจะหายได้โดยไม่มีอันตรายร้ายแรง มีส่วนน้อยเท่านั้นที่จะเกิดอาการรุนแรง แต่ก็ไม่ควรชะล่าใจไป
บางกรณีถูกต่อยในบริเวณสำคัญ พิษอาจซึมเข้ากระแสเลือด แล้วมีปฏิกิริยาภูมิแพ้ หรืออาการเป็นพิษต่ออวัยวะทั่วร่างกาย ทำให้มีอาการริมฝีปากบวม หนังตาบวมคัน ผิวหนังออกร้อนแดง มีลมพิษขึ้นทั่วตัว อาจมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเดิน เจ็บแน่นหน้าอก
การดูแลตนเอง
1. ในรายที่เป็นเพียงเล็กน้อยเฉพาะที่ โดยไม่มี อาการอื่นๆ ร่วมด้วย ให้ทำการปฐมพยาบาล ดังนี้
ถ้าพบว่ามีเหล็กในฝังอยู่ ให้รีบเอาเหล็กในออกทันที โดยใช้สันมีด หรือขอบบัตรพลาสติก (เช่น บัตรเติมเงินโทรศัพท์) ขูดออก หรือใช้เทปเหนียวอย่างใส (สกอตเทป) ปิดทาบบริเวณที่ถูกต่อย แล้วดึงออก หลังจากนั้นทำความสะอาดบาดแผลด้วย น้ำกับสบู่ ใช้น้ำแข็งหรือน้ำเย็นประคบบริเวณที่ถูกต่อย นาน ๒๐ นาที จะช่วยลดอาการปวดและบวมได้ ควรทำซ้ำทุกชั่วโมงจนกว่าจะทุเลา ถ้าปวดมาก กินยาพาราเซตามอลบรรเทา ถ้ามีอาการคัน ให้กินยาแก้แพ้ เช่น คลอร์เฟนิรามีน ครั้งละครึ่งถึง 1 เม็ด ทุก 6 – 8 ชั่วโมง และทาครีมสตีรอยด์
2. ควรรีบไปพบแพทย์ ถ้ามีลักษณะข้อใดข้อหนึ่ง ดังนี้
-อาการปวด บวม แดง คัน ไม่ยุบภายในหกชั่วโมง
-มีแผลบวมขึ้นเรื่อยๆ หรือมีอาการปวดมาก
-เป็นลมพิษทั่วตัว หรือริมฝีปากบวม หนังตาบวม
-มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเดิน หรือเจ็บแน่นหน้าอก
-หายใจลำบาก หายใจมีเสียงดังวี้ด หรือมีอาการเป็นลม
-ถูกต่อยที่ลิ้น หรือภายในช่องปาก หรือที่ตา
-โดนผึ้งจำนวนมากเข้ารุมต่อยภายในเวลาเดียวกัน
-มีความวิตกกังวล หรือ ไม่แน่ใจที่จะดูแลตนเอง
การป้องกัน
1. กำจัดเศษขยะและเศษอาหารบริเวณบ้านให้สะอาดสม่ำเสมอ เพื่อไม่ให้มีแมลงจำพวกนี้มาทำรังได้
2. กรณีที่ต้องเข้าไปในที่กลางแจ้ง ซึ่งอาจมีแมลงชุกชุม อย่าใส่เสื้อผ้าสีฉูดฉาดหรือใส่น้ำหอมไปล่อผึ้ง
3. อย่าแหย่หรือทำลายรังผึ้ง และเตือนเด็ก ๆ ว่าอย่าไปแหย่รังผึ้ง (รวมถึงรังต่อด้วย) ด้วยความนึกสนุก
4. ถ้าหากพบรังผึ้งหรือรังต่อ ภายในบริเวณบ้าน ควรให้ผู้เชี่ยวชาญ มาช่วยกำจัดรัง แทนที่จะทำเอาเอง
5. เมื่อถูกต่อย ก็ควรหนีให้เร็วที่สุด โดยใช้ผ้าคลุมศีรษะ เพื่อไม่ให้ผึ้งติดอยู่ในผม เพราะอาจต่อยซ้ำได้
สุดท้าย ควรมีชุดปฐมพยาบาล จำพวกยาฉีดอะดรีนาลิน ยาแก้แพ้ ครีมสตีรอยด์ ติดบ้านไว้ เพื่ออาจต้องใช้ในยามฉุกเฉิน
