มะเร็งเม็ดเลือดขาว หรือโรคลูคีเมีย (Leukemia)

เม็ดเลือดขาวมีหน้าที่สำคัญในระบบภูมิคุ้มกัน ช่วยต่อสู้และป้องกันการติดเชื้อโรคต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นแบคทีเรีย ไวรัส และเชื้อรา รวมทั้งป้องกันการเกิดเซลล์ที่ผิดปกติและสารแปลกปลอมอื่น ๆ ส่วนใหญ่เม็ดเลือดขาวจะถูกผลิตขึ้นในไขกระดูก บางชนิดผลิตในต่อมน้ำเหลือง ต่อมไทมัส และม้ามได้เช่นกัน เมื่อเกิดมะเร็งเม็ดเลือดขาวขึ้น เซลล์มะเร็งจึงแพร่ไปทั่วร่างกายผ่านระบบเลือดและระบบน้ำเหลือง

มะเร็งเม็ดเลือดขาวอาจเกิดขึ้นอย่างเฉียบพลันหรือเรื้อรังก็ได้ ในชนิดเฉียบพลัน เซลล์มะเร็งจะเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วและมีอาการแสดงให้เห็นค่อนข้างชัดเจน ส่วนมะเร็งเม็ดเลือดขาวแบบเรื้อรังนั้น ในช่วงแรกมักมีอาการน้อยมากและดำเนินไปอย่างช้า ๆ นอกจากนี้ มะเร็งเม็ดเลือดขาวยังแบ่งได้ตามชนิดเซลล์ที่ผิดปกติ โดยที่พบได้บ่อยมี 4 ชนิดหลัก ดังนี้

• มะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิดไมอิลอยด์ (Acute Myelogenous Leukemia: AML) เป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดที่พบบ่อย โดยเฉพาะในผู้ใหญ่
• มะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันชนิดลิมโฟไซติก (Acute Lymphocytic Leukemia: ALL) พบได้มากในเด็กเล็ก แต่พบในผู้ใหญ่ได้เช่นกัน โดยเซลล์มะเร็งจะเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วในเลือด และมีโอกาสหายขาดได้สูง หากได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม
• มะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังชนิดไมอิลอยด์ (Chronic Myelogenous Leukemia: CML) มักเกิดขึ้นในผู้ใหญ่ โดยอาจมีอาการเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยเป็นเวลาหลายเดือนหรือหลายปี
• มะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังชนิดลิมโฟไซติก (Chronic Lymphocytic Leukemia: CLL) ส่วนใหญ่พบในผู้สูงอายุ ผู้ป่วยอาจไม่แสดงอาการ แต่มาพบว่าเป็นมะเร็งชนิดนี้โดยบังเอิญจากการตรวจเลือด

อาการของมะเร็งเม็ดเลือดขาว
ผู้ป่วยมะเร็งเม็ดเลือดขาวแต่ละรายมีอาการแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับชนิดที่เป็น อย่างไรก็ตาม อาการโดยทั่วไปที่อาจสังเกตได้ มีดังนี้

• รู้สึกอ่อนเพลียหรือเหนื่อยล้าอย่างต่อเนื่อง
• มีไข้ หนาวสั่น
• เหงื่อออกมาก โดยเฉพาะในตอนกลางคืน
• น้ำหนักลดลงโดยไม่ทราบสาเหตุ
• ปวดหรือมีอาการกดเจ็บบริเวณกระดูก
• ต่อมน้ำเหลืองบวมโต โดยเฉพาะบริเวณคอและรักแร้ ซึ่งมักไม่มีอาการเจ็บร่วม
• ตับหรือม้ามโต
• มีเลือดออกหรือเกิดรอยฟกช้ำง่าย มีจ้ำเลือดตามผิวหนัง
• เกิดภาวะติดเชื้อบ่อย

นอกจากนี้ มะเร็งเม็ดเลือดขาวอาจส่งผลให้อวัยวะที่ได้รับผลกระทบหรือมีเซลล์มะเร็งแพร่ผ่านทำงานผิดปกติ เช่น สมอง หัวใจ ปอด ระบบทางเดินอาหาร ไต อัณฑะ เป็นต้น และหากเซลล์มะเร็งแพร่ไปยังระบบประสาท ผู้ป่วยอาจมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ สับสน สูญเสียการควบคุมกล้ามเนื้อ และชัก

สาเหตุของมะเร็งเม็ดเลือดขาว
ปัจจุบัน ทางการแพทย์ยังไม่อาจระบุสาเหตุของการเกิดมะเร็งเม็ดเลือดขาวได้แน่ชัด แต่คาดว่าเกิดการกลายพันธุ์ในดีเอ็นเอของเซลล์เลือด ส่งผลให้เซลล์ดังกล่าวเจริญเติบโตผิดปกติและเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วในไขกระดูก ทำให้ผู้ป่วยมีเซลล์เม็ดเลือดขาวปกติน้อยลงและสูญเสียการทำงานของระบบเลือด นำไปสู่อาการของโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวในที่สุด

นอกจากนี้ ปัจจัยบางประการอาจเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดมะเร็งเม็ดเลือดขาวได้ ดังนี้

• มีบุคคลในครอบครัวเคยป่วยเป็นโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว
• เป็นโรคทางพันธุกรรม เช่น ดาวน์ซินโดรม เป็นต้น
• มีความผิดปกติเกี่ยวกับเลือดอย่างโรคไมอีโลดิสพลาสติกซินโดรม หรือโรคเอ็มดีเอส (Myelodysplastic Syndrome: MDS) ซึ่งส่งผลต่อการผลิตเซลล์เม็ดเลือดในไขกระดูก
• เคยเข้ารับการรักษามะเร็งด้วยการทำเคมีบำบัดหรือการทำรังสีบำบัด
• การสัมผัสสารเคมีบางชนิด เช่น เบนซีน
• การเผชิญรังสีบางชนิดในปริมาณมาก
• มีพฤติกรรมสูบบุหรี่

การรักษามะเร็งเม็ดเลือดขาว
แพทย์จะพิจารณาวิธีรักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวโดยประเมินจากอายุและสุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย ชนิดของมะเร็งเม็ดเลือดขาว และการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็ง โดยการรักษาที่มักนำมาใช้ มีดังนี้

• เคมีบำบัด เป็นการใช้ยาฆ่าเซลล์มะเร็งเม็ดเลือดขาว ซึ่งแพทย์อาจแนะนำให้ใช้ยาในรูปแบบรับประทาน ยาฉีด หรือใช้ทั้ง 2 ชนิดควบคู่กันไป ขึ้นอยู่กับชนิดของมะเร็งเม็ดเลือดขาว ทั้งนี้ การใช้ยาเคมีบำบัดอาจมีผลข้างเคียงบางอย่างต่อร่างกาย เช่น ผมร่วง คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย ฟกช้ำหรือมีเลือดออกง่าย รังไข่หรืออัณฑะเสียหายจนเกิดภาวะมีบุตรยากตามมา เป็นต้น
• ภูมิคุ้มกันบำบัด เป็นการรักษาโดยการฉีดสารบางอย่างเข้าไปในร่างกาย เพื่อให้ระบบภูมิคุ้มกันรับรู้ว่าเซลล์มะเร็งที่เกิดขึ้นเป็นเซลล์ผิดปกติและเข้าทำลายเซลล์ดังกล่าวเอง แต่วิธีนี้อาจส่งผลให้เกิดผื่นหรือบวมบริเวณที่ฉีดสารดังกล่าว และอาจมีอาการปวดศีรษะ มีไข้ ปวดกล้ามเนื้อ หรืออ่อนเพลีย
• การรักษาแบบจำเพาะเจาะจงต่อเซลล์มะเร็ง แพทย์จะใช้ยาที่มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งช่วยป้องกันการลุกลามของเซลล์มะเร็งและเป็นอันตรายต่อเซลล์ปกติได้น้อย เช่น ยาอิมมาตินิบที่มักใช้รักษามะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังชนิดไมอิลอยด์ ตัวยาจะเข้าไปหยุดการทำงานของโปรตีนในเซลล์มะเร็งเม็ดเลือด แต่การรักษาวิธีนี้อาจมีผลข้างเคียงเป็นอาการบวม ท้องอืด น้ำหนักขึ้นอย่างรวดเร็ว บางรายอาจมีผื่นขึ้น คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ปวดบีบที่ท้องร่วมด้วย
• รังสีบำบัด การใช้รังสีเอกซเรย์หรือลำแสงพลังงานสูงชนิดอื่น ๆ ยิงเข้าไปทำลายและหยุดการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งเม็ดเลือดขาว ผู้ป่วยอาจได้รับการบำบัดด้วยรังสีนี้เฉพาะบริเวณที่มีกลุ่มเซลล์มะเร็งหรือทั่วร่างกาย และในบางกรณีแพทย์อาจใช้วิธีนี้ก่อนให้การรักษาด้วยการปลูกถ่ายเซลล์
• การปลูกถ่ายสเต็มเซลล์ เป็นกระบวนการปลูกถ่ายไขกระดูกที่มีสุขภาพดีแทนไขกระดูกที่มีเซลล์มะเร็ง โดยแพทย์จะใช้การทำเคมีบำบัดหรือรังสีบำบัดทำลายไขกระดูกที่มีเซลล์มะเร็งเป็นอันดับแรก จากนั้นจึงให้สเต็มเซลล์เลือดที่จะช่วยสร้างไขกระดูกใหม่ขึ้นมาใหม่

ทั้งนี้ ผู้ป่วยบางรายอาจเกิดมะเร็งเม็ดเลือดขาวซ้ำอีกครั้ง แม้จะได้รับการรักษาจนหายดีแล้วก็ตาม ซึ่งโอกาสเสี่ยงนั้นขึ้นอยู่กับชนิดของมะเร็งและการตอบสนองของผู้ป่วยต่อการรักษาเบื้องต้น โดยเฉพาะมะเร็งชนิดเรื้อรังที่มีโอกาสเกิดขึ้นซ้ำหรือกลับมามีอาการสูงกว่ามะเร็งชนิดเฉียบพลัน

การป้องกันมะเร็งเม็ดเลือดขาว
โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวไม่มีแนวทางป้องกันที่ได้ผล 100 เปอร์เซ็นต์ เพราะยังไม่ทราบสาเหตุการเกิดที่แน่ชัด อีกทั้งปัจจัยส่วนหนึ่งอาจเป็นผลมาจากการถ่ายทอดทางพันธุกรรม อย่างไรก็ตาม การหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงบางอย่างอาจช่วยลดโอกาสในการเกิดโรคนี้ได้ เช่น เลี่ยงการสัมผัสรังสีหรือสารเบนซีน เลิกสูบบุหรี่ เป็นต้น